Search This Blog

Friday 3 January 2014

De effectenbeurzen kunnen maar beter niet afgeschaft worden: mijn reactie op de column van Peter de Waard van 3 januari in de Volkskrant

De volgende Open Brief is een reactie op een column van Peter de Waard in de Volkskrant van 3 januari 2014:


Beste Peter,

Je had vandaag met “Een instituut met dagkoersen, zoals de beurs, moet verboden worden” zo’n prikkelende column voor de Volkskrant geschreven, dat ik heb besloten daarop te reageren.

Omdat ik een economische blogger ben, met Ernst’s Economy for You als blogsite, zal ik mijn antwoord op je column ook online zetten – bij hoge uitzondering in het Nederlands, omdat ik mijn artikelen normaal altijd in het Engels publiceer.

Je openingsstatement, dat ‘managers vooral worden bewierookt, voor wat ze op de korte termijn presteren’ en dat dat ten koste gaat van de langetermijnvisie, is zonder meer waar.

Heel veel bedrijven beschikken niet over een langetermijnstrategie of weten deze niet goed over het voetlicht te krijgen. Net als veel andere aspecten in het dagelijkse leven, wordt dit vooral  veroorzaakt door de versterkte focus binnen Europa op de Angelsaksische landen en de Angelsaksische manier van zakendoen, waarbij gewin op de korte termijn prevaleert boven de voorzichtige (Rijnlandse) lange termijn.

Door de snelle, 24x7 communicatiestromen van tegenwoordig, is het bovendien heel moeilijk je daar aan te onttrekken. Vroeger kon je nog zeggen een brief of een telefoontje nooit ontvangen te hebben, maar tegenwoordig heb je een email één minuut later alsnog in je brievenbus (en via de (B)CC-knop in die van heel veel andere stakeholders, zoals media en belangenverenigingen). Nog één minuut later wordt je op de sociale media weggezet als een “struisvogel”  of als een bedrijf van dinosaurissen.

Aan de andere kant gaan er veel bedrijven kapot, die wél over een langetermijnstrategie beschikken, maar daar zo krampachtig aan vasthouden – in weerwil van veranderende omstandigheden – dat ze daarmee hun eigen bedrijf in levensgevaar brengen.

Misschien wel het bekendste voorbeeld hiervan is kapitein Edward John Smith van de Titanic: deze hield zo vast aan zijn langetermijnstrategie (“New York bereiken met de Titanic”), dat ingrijpende gebeurtenissen op de korte termijn (“ leiding geven aan de ontruiming van een acuut zinkend schip”) hem totaal in verwarring leken te brengen.

In mijn visie moet een moderne manager dan ook op beide fronten kunnen acteren: door middel van het hebben van een langetermijnstrategie, die echter wel op dagbasis getoetst wordt aan de realiteit.

De voorbeelden die je vervolgens noemt (ING, Ahold en Randstad) houden volgens mij geen enkel verband met de context van je artikel: Ahold en Randstad hebben bij uitstek een langetermijnstrategie en dragen deze ook actief uit, waarbij de laatste door de aard van het bedrijf natuurlijk wel wat meer procyclisch is.

ING is sinds het vertrek van CEO Michel Tilmant in januari 2009 een uiterst prudent geleid bedrijf, dat zich nauwelijks meer schuldig maakt aan bokkesprongen op de korte termijn. De nieuwe CEO Ralph Hamers zal daar – naar mijn verwachting – niet veel aan veranderen.

De vier topmannen die je noemt – Sjoerd van Keulen, Cees Van der Hoeven,  Dirk Scheringa en Ad van Wijk – hadden in mijn visie allemaal te maken met een aantal factoren, dat tegen hun werkte:
  • Een zekere megalomanie, waardoor ze grootse zaken wensten te verrichten en een ‘monument’ ter meerdere eer en glorie van zichzelf wilden achterlaten;
  • Een bestuurscultuur waarin ‘geïnstitutionaliseerde tegenspraak’ en tegengas achterwege bleef, door een schrijnend gebrek aan (deskundig) toezicht en ruggengraat bij hun commissarissen en toezichthouders;
  • Een fundamenteel gebrek aan kennis van juist die business, waaraan ze uiteindelijk ten onder zijn gegaan;
  • Een strikt onvoldoende besef van de risico’s die hun (soms zelfs frauduleus) handelen met zich meebracht.

De wil om zijn aandeelhouders te plezieren, was volgens mij alleen bij Cees van der Hoeven aanwezig.

Sjoerd van Keulen wilde – als uiterst dominante leider – vooral een laatste kunstje verrichten en SNS Reaal opstoten in de ‘ vaart der volkeren’, omdat hij het voor die tijd maar een ‘suf provinciebankje’  vond.  Dirk Schering is nooit naar de effectenbeurs geweest en valt daardoor bij voorbaat af. Van Ad van Wijk van Econcern is mij onvoldoende bekend.

Je argument mbt jaar- en kwartaalcijfers vind ik enigszins buiten de realiteit staan: als je zoon/dochter zich met een slecht rapport bij je vervoegt en zegt dat zijn/haar leerstrategie over 10 jaar de juiste zal blijken te zijn, dan vraag je hem / haar toch ook of er soms een draadje los zit.

Voor managers is er helaas geen ander toetsingskader beschikbaar – ongeacht of hun bedrijf beursgenoteerd is of niet: alleen familiebedrijven is het vaak gegeven een langetermijnsvisie zonder inmenging van buitenaf door te voeren, maar ook die gaan nogal eens failliet. En de vijfjarenplannen van de Sovjet-Unie (langetermijnstrategie) blonken helaas ook zelden uit door het prikkelen van succesvol en innovatief denken.

Met je argument mbt de soms zeer negatieve invloed van speculanten en raiders ben ik het overigens wel eens, maar hun invloed moet ook weer niet overschat worden: zij vallen vaak alleen bedrijven aan waarin het management al een aantal forse deuken heeft opgelopen, net zoals grote roofdieren meestal geen gezonde dieren aanvallen.

Wat ik overigens veel kwalijker vind, is het gedrag van sommige private equity-bedrijven, waarbij de overnamekandidaat vol met leningen wordt gepompt, om de overname en overnamepremies van de overnemende partij te bekostigen. Daar heeft PCM helaas veel leergeld mee betaald. Hoe vaak is dit soort overnames echter niet het gevolg van hebberige eigenaren en managers en niet van de effectenbeurs?

Aandeelhouders vragen om tien jaar lang de controle over hun geld weg te geven om een langetermijnstrategie te kunnen navolgen, is geen haalbare weg, denk ik. Het maken van langetermijnsafspraken met aandeelhouders is daarom, vanwege de aard van het aandeel als investeringsvehikel, bijna onmogelijk.

Het verbieden van de beurs – je geeft het zelf al aan – heeft een averechts effect, omdat het aandelen als bestedingsvehikel veel minder liquide maakt en daardoor ook veel minder interessant voor ALLE beleggers. De grote aantrekkingskracht van beursgenoteerde aandelen is immers hun enorme liquiditeit en het gegeven dat je er in nood zo van af kunt.

In principe houdt niets bedrijven echter tegen om in plaats van aandelen “ledencertificaten (Rabostyle)“ of achtergestelde obligaties (als “ eigen vermogen-achtig” vreemd vermogen) uit te geven.

Wel is het zo dat deze producten veel minder liquide zijn dan aandelen (juist door die verdraaide effectenbeurs) en dat, als gevolg daarvan, een hogere rentevergoeding / dividend zal moeten worden betaald (lees: lagere koersen). 
Voor institutionele beleggers zijn obligaties overigens al jaren gemeengoed als veelgebruikt beleggingsvehikel.

Tenslotte wil ik je het volgende meegeven: de periode tussen 1994 en 2008 was een extreem risicominnende tijd, waarin enorme beleggings- en speculatiewinsten zijn behaald op de effectenbeurzen, maar ook op de globale huizenmarkten. Schuld was leuk en risico was goed!

De effectenbeurs was de “lachspiegel” waarin deze risicominnendheid van de hele wereld (!) tot in extremis werd uitvergroot, maar daarnaast het onverantwoordelijke gedrag van Allan Greenspan c.s. met betrekking tot de officiële rentevoet en het totaal falende prudentieel toezichtsbeleid van o.a. Nout Wellink van DNB.

“Wij” vonden het allemaal prima dat Greenspan in 2002 een recessie afwendde, als gevolg van de dotcom-crisis, door de officiële FED-rente steeds lager te zetten en geld daarmee bijna gratis te maken. Dat het algemene risicobesef daardoor volledig verdween en dat daarmee de kiem voor de crisis van 2008 werd gelegd, namen hij en wij daarbij voor lief.

Op dit moment zitten we echter in een extreem risicoaverse tijd, waarin elke vorm van risicominnend gedrag wordt afgestraft en feitelijk “ te schande wordt gemaakt” door woedende menigtes in het land en op de sociale media.

Ik hoop dat je beseft dat dit extreem risicomijdende gedrag net zo’n overreactie is (als het uitslaan van de slinger van een klok) als het risicominnende gedrag in de periode van 1994 – 2008.

Met vriendelijke groet,
Ernst Labruyère

No comments:

Post a Comment

Blogoria.de

Blogarchief